Sociale gemeenschap
De recente onderzoeken naar het verloop van schizofrenie, maken vooral een vergelijking tussen West Europese landen en India. In India geldt dat er nog duidelijk sociale structuren bestaan die boven het individu uitgaan. In het Westen ervaren we dit als vreemd en als een inbreuk op onze persoonlijke vrijheid. Bijvoorbeeld de keuze van een huwelijkspartner mede op grond van wat de familie ervan vindt – wordt bij ons allang als achterhaald beschouwd. In India zijn echter wel veel meer mensen met schizofrenie getrouwd (73 %) dan in het Westen (38%). Men is erop gericht om ieder gezinslid in een sociaal (familie) verband te houden, ook als dit gezinslid lijdt aan een ernstige psychiatrische stoornis, waarop overigens net zo’n groot taboe rust als bij ons in het Westen.
Mogelijke gunstige factoren uit culturen van de Derde Wereld laten zich niet zomaar vertalen naar de Westerse behandelpraktijk. Het heeft ook geen zin om ‘cultuurvreemde’ elementen in een eigen cultuur te introduceren. Maar dat wil nog niet zeggen dat we er niets van kunnen leren. In de Westerse cultuur is in de loop der tijden een verandering opgetreden van een sociaal, gemeenschappelijk leven naar een levensstijl met sterke nadruk op de mens als zelfstandig individu. Naast alle voordelen, zien we daar vooral de laatste jaren ook de nadelen van. Een van de groepen die mogelijk de dupe wordt van deze sterk op het individu gerichte levensstijl zijn mensen met een ernstige psychiatrische stoornis.
De vraag is of we onze cliënten een sociaal gemeenschappelijke structuur kunnen aanbieden, die enerzijds past in onze cultuur maar tegelijkertijd tegemoet komt aan de kwetsbaarheid van de cliënten. Een woonplek bijvoorbeeld waarin een cliënt zelfstandig kan functioneren, maar tegelijkertijd is opgenomen in een groter sociaal geheel. Verder moet vanuit het verhaal van de ontwikkelingslanden opnieuw de vraag gesteld worden naar werk: op welke wijze kunnen we onze cliënten weer mee laten draaien in het arbeidsproces van de samenleving. Aan dat gebied wordt naar mijn idee, behoudens enkele uitzonderlijke projecten, die we gelukkig ook in Zeeuws – Vlaanderen kennen, nog veel te weinig aandacht besteed.