Amartya Sen

Amartya Sen

Meer dan rijkdom in de engere betekenis van het woord, een hoog inkomen of veel bezittingen, wordt de rijkdom van het leven voor ieder mens bepaald doordat hij het leven kan leiden dat hij waardevol vindt. Vrijheid betekent concreet de mogelijkheid hebben het leven te leiden dat voor jou waardevol is.  Vaker dan we beseffen wordt aan mensen deze mogelijkheid ontnomen. Niet alleen in de ontwikkelingslanden maar ook in de zogenaamde rijke landen. In de Verenigde Staten hebben de Afro-Amerikaanse mannen een lagere levensverwachting dan de inwoners van China en de Indiase staat Kerala. Afro-Amerikanen hebben een lager inkomen dan de blanke medeburgers, maar ze verdienen nog altijd een stuk meer dan de Chinezen of de Indiase burgers uit de staat Kerala. Toch leven ze korter. Wat we kunnen beschouwen als een ontzegging (in de directe betekenis van het woord) van de vrijheid een lang, waardevol te kunnen leiden.

Een ander voorbeeld is werkloosheid, die ook in de ontwikkelde (Europese) landen soms erg hoog kan zijn. Mensen worden dan niet direct in hun bestaan bedreigd door een tekort aan elementaire middelen, maar hen wordt wel de mogelijkheid ontnomen, een zinvol - dan in ieder geval toch productief leven te leiden.

De Indiase econoom (geboren 1933) en Nobelprijswinnaar (1998) Amartya Sen heeft zijn levenswerk ervan gemaakt aan te tonen dat vrijheid, sociale rechten en economische ontwikkeling hand in hand met elkaar gaan.

Het is een misvatting dat landen eerst rijk moeten zijn  voordat er goede sociale voorzieningen mogelijk zijn. Of dat er een zeker niveau van economische ontwikkeling noodzakelijk is voordat er politieke vrijheden gegeven kunnen worden. In landen met zeer lage inkomens kan er relatief gemakkelijk geïnvesteerd worden in goede voorzieningen omdat de gezondheidszorg en het onderwijs (dan nog) relatief weinig kosten. Het mes snijdt echter aan twee kanten. In landen waar goede voorzieningen zijn wordt de economische ontwikkeling ook vergemakkelijkt. Wanneer mensen de vrijheid hebben het leven te leiden wat voor hen waardevol is, wanneer ze tot de ontplooiing van hun mogelijkheden kunnen komen, betekent dit ook dat ze een bijdrage kunnen leveren aan de economische ontwikkeling van hun land.