Individuele begeleiding op het werk

Individuele begeleiding op het werk

In de laatste decennia is er het nodige onderzoek gedaan naar de mogelijkheden mensen met een ernstige psychiatrische stoornis aan gewoon betaald werk te helpen. Vooral een methode is hierbij als bijzonder succesvol naar voren gekomen: Individual Placement and Support (IPS).

Geen enkel mens, ongeacht zijn stoornis, wordt uitgesloten van het project – als iemand wil werken, wordt de mogelijkheid geboden om te werken. Het meest bijzondere van de individuele, begeleide plaatsing is dat er geen eindeloze trajecten meer worden afgelegd totdat iemand ‘goed genoeg is’ (en wanneer is dat punt ooit bereikt?) om aan werk te beginnen, maar dat een mens met een ernstige psychiatrische stoornis gewoon ergens begint met werken. Het eigenlijke werk (van de begeleider) begint dan pas. Geen ‘traject naar werk’ maar ‘training on the job’.

Er wordt wel rekening gehouden met de voorkeuren en talenten van de aankomende werknemer. Wat heeft hij vroeger al voor werk gedaan, waar is die goed in, hoeveel uur per week wil iemand werken, op welke plaats en wat wil hij verdienen. Vervolgens wordt er werk gezocht dat aansluit op deze persoonlijke voorkeuren.

De echte ‘assesment’ begint pas als iemand aan het werk is. Dan pas blijkt (veel meer dan in begeleidingstrajecten naar werk toe) wat iemand echt wil en kan. Het lukt niet altijd met de eerste baan, vaak stopt iemand weer na een tijd. Dit wordt dan niet gezien als een mislukking maar als een nuttige ervaring – op basis waarvan er weer nieuw werk wordt gezocht. (Dit is overigens een normaal verschijnsel; wie van ons heeft direct de baan van zijn dromen gevonden?)

De begeleiding van de mens met de ernstige psychiatrische stoornis, blijft doorgaan op het werk, als het moet jarenlang. (Hoe langer de begeleiding doorgaat, hoe meer kans dat de cliënt het werk blijft volhouden.) Essentieel is dat de ‘werkbegeleider’ deel uitmaakt van het psychiatrische behandelteam. Een cliënt wordt niet doorverwezen naar een reïntegratietraject of een dagbestedingconsulent die ergens anders spreekuur houdt. De werkbegeleider zit in het behandelteam en overlegt regelmatig met de psychiater en de begeleiders. Daarnaast heeft de werkbegeleider veel contact met de werkgevers, de cliënten zelf en zijn familie.

Met deze aanpak is 50% tot 60% van alle cliënten aan het werk te helpen, in een gewone werkomgeving en tegen een normaal salaris. Het gaat lang niet altijd om fulltime werk. Een dag werken in de week wordt al als een succes geteld en die ene dag in de week kan voor een cliënt al het verschil maken. Gemiddeld zijn cliënten 20 uur in de week aan het werk.

Van deze aanpak kunnen we veel leren, ook op andere gebieden van de behandeling. Of het nu gaat om onderwijs, sportactiviteiten, culturele activiteiten of wonen, teveel tijd wordt besteed aan mensen ergens naar toe te begeleiden – ze goed genoeg te maken om iets te doen (en nogmaals wie bepaalt wat goed genoeg is?). Veel beter lijkt het ieder mens daadwerkelijk de beschikking te geven over mogelijkheden een leven als volwaardig burger te leiden. Een woning, een plek om te werken, waar nodig met enige aanpassingen, en mensen op de plaats waar ze bezig zijn verder te begeleiden.