Gebeurtenissen die de doorslag geven

De continue tijd, waarbij de opeenvolging van gebeurtenissen, die we als een grote verzameling met ons meedragen, telkens weer richting geeft aan het leven van de mens, is één gezichtspunt. Ik wil dit nog eenmaal illustreren met een citaat van Bergson: “het bewustzijn (…) zal nooit aan zichzelf gelijk kunnen blijven gedurende twee op elkander volgende ogenblikken, daar het eerstvolgende ogenblik steeds de herinnering mede bevat, die het voorafgaande hem gelaten heeft.” Bewustzijn is bij Bergson niets anders dan een ander woord voor geheugen. Echter als we het geheugen nader bestuderen dan zien we toch dat in de herinnering van de mens aan de ene gebeurtenis meer belang wordt toegekend dan aan de andere. Bepaalde gebeurtenissen worden als doorslaggevend ervaren (of ‘zich herinnerd’). Dit staat bekend als het reminiscentie-effect. Douwe Draaisma heeft daar in zijn boek De heimwee fabriek een prachtig hoofdstuk aan gewijd.

 

Op oudere leeftijd herinneren mensen zich gebeurtenissen die zich vroeger hebben afgespeeld helderder dan die uit een recenter verleden. De curve loopt op tot aan het 20^e levensjaar, daarna zakt die weer geleidelijk. Ruimweg kunnen we stellen dat mensen de periode tussen hun 15^e en 25^e levensjaar als de indrukwekkendste beschouwen. Dit geldt op velerlei gebieden. Mensen lezen rond hun 20^e het ‘beslissende’ boek. De muziek die ze de rest van hun leven mooi blijven vinden is de muziek die ze tussen hun 15^e en 30^e gehoord hebben (dat is: de muziek die toen populair was). Vraag mensen naar een film die ‘hun tijd’ weergeeft en ze komen met een film die rond hun 22^e is uitgekomen.

 

Karl Mannheim stelde in 1928 al dat de ervaringen tussen het 17^e en het 25^e levensjaar het belangrijkste zijn voor de vorming van een politieke generatie. Op latere leeftijd herinneren mensen zich vooral als belangrijke gebeurtenissen, juist die gebeurtenissen die zich tijdens deze levensperiode hebben afgespeeld. Voor iemand die nu veertig is (dus geboren in 1970) is het goed mogelijk dat de Val van de Berlijnse muur in 1989 een van de belangrijkste (politieke) gebeurtenissen in zijn leven zal blijven. Maar iemand die tegen de vijftig loopt (geboren rond 1960) zal vermoedelijk de kroning van Koningin Beatrix in Amsterdam als belangwekkende gebeurtenis uit de vaderlandse geschiedenis naar boven halen. Onze referentieperiode is wat we meemaken tussen de 15 en de 25.